Via Safety-II calamiteiten benaderen en zo veerkrachtige zorgteams versterken

Sinds juni 2022 begeleidt PPP-Zorg het Safety-II proces bij calamiteiten in een GGZ instelling. Dit is een volstrekt nieuwe ontwikkeling. Safety-II is een andere benadering van patiëntveiligheid dan we gewend zijn. Deze nieuwe benadering is nodig om een aantal redenen:

• Lerend vermogen vergroten
• Positief benaderen: Wat gaat goed?
• Vertrouwen in de zorgmedewerkers

Lerend vermogen vergroten

Dezelfde soort incidenten blijven voorkomen met dezelfde soort verbeterpunten. We vragen ons af, hoe veilig kunnen we, realistisch gezien, in de huidige zorgpraktijk zijn? Ieder Prisma of SIRE onderzoek leidt steeds opnieuw tot dezelfde verbeterpunten, tot meer afspraken, nieuwe checklists en procedures. Dat werkt nu contra productief omdat het lerend vermogen zijn plafond heeft bereikt. De Prisma en SIRE onderzoeken, oftewel Safety-I methode, hebben zeker hun dienst bewezen, echter het lerend vermogen op basis van de onderzoeken neemt af.

En nog belangrijker: bij Safety-I onderzoek je de ‘schuldvraag’. Ondertussen weten we dat leren en sanctioneren op gespannen voet staan met elkaar. Immers, waar boosheid, angst of schuld zit wordt niet geleerd!

Positief benaderen:
Hoe gaat het in de dagelijkse praktijk en waarom gaat het goed?

Bij Safety-II is sprake van een totaal andere sfeer. Het uitgangspunt is dat daar waar het één keer fout gaat, het dus 999 keer goed gaat. We leggen samen de focus op die 999 successen en onderzoeken wat we kunnen leren van de dagelijkse praktijk. Hierbij is de centrale vraag: Hoe ziet de dagelijkse praktijk eruit en waarom gaat er zoveel iedere dag goed?

Vanuit de calamiteit bepaal je welke onderliggende werkprocessen relevant zijn. Vervolgens bespreek je samen hoe je het werk iedere dag uitvoert. Je bespreekt wat er nodig is, maar ook welke olifantenpaadjes er allemaal zijn gecreëerd om het werk gedaan te krijgen? Dit doen we in een reflectieteam, ook wel ‘learning team’ genoemd.

Middels deze aanpak ontstaat er een realistisch beeld van de werkelijkheid en blijkt dat die vaak ver af staat van de ‘bedachte’ werkelijkheid,  zoals beschreven is in werkafspraken, protocollen en richtlijnen. Na 1 of 2 weken , wordt een verbeterbespreking gehouden, waarin verbetervoorstellen naar voren komen, variërend van quick wins, tot gedragsverandering.

Vertrouwen in de zorgmedewerkers

Safety-II gaat uit van vertrouwen in de veerkracht van zorgmedewerkers om het werk iedere dag weer gedaan te krijgen, en onderzoekt wat de veerkracht belemmert. Bijna altijd is er sprake van een combinatie van factoren, die maakt dat het die ene keer tot een vervelend incident of calamiteit met fatale afloop of blijvende schade leidt. Want de zorg is complex geworden, het is een complex adaptief systeem. Door de veelheid aan verschillende actoren/functies, regels en systemen en bemoeilijkte omstandigheden, zoals arbeidstekorten, verloop en ziekteverzuim wordt een enorm beroep gedaan op de veerkracht van zorgmedewerkers.

Safety-II focust op de manier waarop het werk wordt uitgevoerd in tegenstelling tot de manier waarop het werk is omschreven in protocollen of richtlijnen. Door samen met zorgmedewerkers te onderzoeken hoe ze samen het werk uitvoeren en te focussen op de complexe situatie, komen verbeteringen als vanzelf bovendrijven.